Het was zomerdag. 
De doodstille straat lag 
te blakeren in de zon.

Martinus Nijhoff, Het uur U

We zullen het zonovergoten voorjaar 2020 niet snel vergeten, misschien wel nooit. Om de overspannen intensive care afdelingen te ontzien, ging Nederland op slot: we bleven vanaf 16 maart thuis en hielden anderhalve meter afstand tot elkaar1. De eerste beperkende maatregelen had de regering al op 12 maart ingevoerd.

A blessing in disguise?

We kunnen ineens de stilte weer horen. En wat dat voor ons betekent beschrijft Mohammed Benzakour treffend. De economische gevolgen blijken -jammer, maar het is zo- omgekeerd evenredig aan de welzijnswinst. Geen overlast van Schiphol, geen door dagjesmensen overspoelde binnensteden 2Het geluidsbeeld verandert. Over het thema geluidervaren zie NRC, 15 mei 2020. Ironie: de buren lijken elkaar nu dichter op de huid te zitten dan voor de anderhalve meter samenleving.. Geen rijen voor de kassa’s in de supermarkten, een stevig dalende CO2 uitstoot en luchtvervuiling die als sneeuw voor de zon verdween3FD, 23 april 2020. De meervoudige overlast van evenementen behoorde, net zo goed als de festivals en de zinloze consumptie op eindeloze terrassen voor de horeca in de stadsharten, tot het verleden4Zelfs horecaondernemers zagen het overaanbod voor de crisis al: De horeca zal structureel veranderen. ‘In de binnensteden, zeker in Utrecht, is sprake van overkill. Ieder retailpand dat leeg kwam werd een koffietentje. Ik heb altijd een shakeout verwacht, maar niet op deze manier.FD, 23 april 2020. Maar op 1 juni blijkt dat na twee maanden rust de horeca hard terugslaat: de gehele publieke ruimte wordt volgezet met voor de commercie bedoelde stoeltjes en tafeltjes, het menukaartimperialisme. . We deden plotseling een stap van dertig of veertig jaar terug in de tijd; een stap die ons in staat stelde alle veranderingen die zich sluipenderwijs aan ons hadden opgedrongen, in een nieuw licht te beoordelen. Laat de woorden van Paul Moers in deze voorjaarsbelichting eens goed tot je doordringen; hij had het over plannen voor een winkelcentrum van Unibail Rodamco: “De architectuur is prachtig, maar met een bioscoop en goede horeca ben je er niet. Ik was recent in een winkelcentrum in Canada. Daar had je om de honderd meter een zeehondenshow, een ijshockeyring, dan weer een enorm piratenschip en een golfslagbad. Mensen komen naar een winkelcentrum omdat ze zich rot vervelen.’“5naar artikel in FD van 19 september 2016. Over een ander ritueel der zinloosheid bericht het NRC: Geen vrijmarkt, wat moet je nu met je zooi? Nou, naar de inzameling en de recycling die het werk ook niet meer aankunnen.. Verveling als economische aanjager in het post-dienstverleningstijdperk, in de spektakel- en belevingssamenleving. Het masstoerisme spant hierbij de kroon: allemaal samen vernietigen we waar iedere toerist afzonderijk naar op zoek is: lege exotische stranden, ongerepte natuurgebieden in de Alpen of de couleur locale van bijzondere steden. Laat varen het geloof in controle, regulering of terugdringing. Het economische belang domineert elke beleidsafweging en fungeert in de belevingsindustrie op dezelfde manier als het too big to fail tijdens de financiële crisis. 6zie ook FD, 2 mei 2020 en NRC, 1 mei 2020.

De rust die nu de stadscentra domineert -is het voor even7Daar lijkt het wel op: zie De Volkskrant 26 juli 2020? -lijkt op de toestand die Martinus Nijhoffs beschrijft in het gedicht Het uur U; je hebt de eerste verzen al gelezen en in het vervolg zullen telkens delen worden geciteerd.

Een man kwam de hoek om.
Er speelde in de verte op de stoep
een groep kinderen, maar die groep
betekende niet veel,
maakte, integendeel,
dat de straat nog verlatener scheen.

Crisis, afhankelijkheid en geopolitiek

De Nederlandse gezondheidszorg stevende af op een grote crisis: er was een tekort aan van alles en nog wat: ic-bedden, mondkapjes, test-kits, beschermende kleding, beademingsapparatuur[foornote]Dat VWS had zitten slapen, een fenomeen dat in het corona-dossier vaak voorkomt, stelt NRC op 25 juli 2020[/footote], medicijnen8In het Verenigd Koninkrijk was het niet anders: de voorraden waren volgens The Guardian in zes jaar tijd met 40% gedaald. Bovendien werden die, zo bleek nu, allemaal in het buitenland gefabriceerd, met name in China. Lekker goedkoop toch. Internationale afhankelijkheid? Concurrerende vraag uit andere getroffen landen? De productie zelf opschalen kan in elk geval niet en het is onwaarschijnlijk dat de chinezen nu net zo hunkeren naar narcissen en tulpen als wij naar mondkapjes en medicijnen.
De politiek improviseerde erop los, want één ding werd duidelijk. Men is, ondanks het advies van RIVM op 27 januari 2020, toch nog overvallen door de uitbraak van het coronavirus. In China woedde het virus toen al bijna twee maanden, maar de OMT-adviseurs wisten eigenlijk nog niets: Vast staat dat mens-op-mens-overdracht is beschreven, maar essentiële gegevens hoe gemakkelijk die overdracht gaat, ontbreken.9Een en ander betekent dat de door China gerapporteerde ziektegevallen (daar vooralsnog gedefinieerd als longontsteking door 2019-nCoV) een onderschatting van het werkelijke aantal zijn. OMT, 27 januari 2020 De inschatting van wat Europa staat te wachten ziet er achteraf ook nogal bleekjes uit: Het ECDC schat het risico van introductie in Europa als matig in en het risico op verdere verspreiding binnen Europa klein. [..] In het WHO-Emergency Committee d.d. 23 januari 2020 is geadviseerd dat er op dit moment geen sprake is van een Public Health Emergency of International Concern (PHEIC)

De WHO? (World Health Organization). De voorzitter dr Tedros was op 28 januari te gast bij Xi en bewierookte deze opvolger van de Grote Roerganger op veelzeggende wijze:

Het voorzitterschap van dr Tedros zou zo maar het gevolg kunnen zijn China’s warme belangstelling voor Afrika en de handige manier waarop China invloed verwerft op VN organisaties als de WHO.10Zie Brahma Chellany in Project Syndicate, De Volkskrant en Foreign Policy. Ook leidt de WHO aan alle kwalen waarmee grote internationale organisaties te maken hebben. Zie NRC 24 januari 2022 Een verbijsterend gebrek aan oordeelsvermogen etaleerde Tedros al met de benoeming in 2017 van Robert Mugabe -toen 93 en sinds 1980 de dictator die Zimbabwe economisch heeft geruïneerd-, als ambassadeur van de WHO.11Wikipedia over Zimbabwe’s warme banden met China. Maar wat doet de WHO als volgens arts Li Wenliang eind december in Wuhan een onbekende longinfectie is opgedoken die op sars lijkt? Zwijgen en de Chinezen niet met lastige vragen voor de voeten lopen, zelfs niet toen de Chinese overheid de arts ervan beschuldigde “valse informatie” te verspreiden en hem het zwijgen oplegde.12Op 12 januari 2020 werd hij zelf ziek en begin februari 2020 overleed hij. De WHO twitterde: We zijn diepbedroefd over zijn overlijden, maar we moeten blij zijn met het werk dat hij verzette.Dat China zelf verkeerde cijfers in omloop bracht over het aantal besmettingen en doden, laat zien dat de WHO zó weinig gezag heeft dat het zich niet in Chinese aangelegenheden kon of wilde mengen. Er waren wel, zo blijkt nu, de nodige WHO medewerkers die gefrustreerd waren over gebrek aan medewerking van China; ook het vertragen van de verspreiding van cruciale informatie viel niet in goede aarde. Maar dat werd niet hardop gezegd. “WHO officials were lauding China in public because they wanted to coax more information out of the government, the recordings obtained by the AP suggest. Privately, they complained in meetings the week of Jan. 6 that China was not sharing enough data to assess how effectively the virus spread between people or what risk it posed to the rest of the world, costing valuable time. “We’re going on very minimal information,” said American epidemiologist Maria Van Kerkhove, now WHO’s technical lead for COVID-19, in one internal meeting. “It’s clearly not enough for you to do proper planning.””13Associated Press, 1 juni 2020. NRC laat zien dat de ongeautoriseerde verspreiding van het genoom door twee wetenschappers China tot een veranderde opstelling heeft gedwongen. “Die genetische blauwdruk van het virus is ontcijferd door Zhang Yongzhen, een viroloog van de Fudan Universiteit in Shanghai, met wie Holmes al jaren samenwerkt. Tegen de wil van de Chinese overheid in besluiten Zhang en Holmes dat de wereld onmiddellijk moet weten welk nieuwe virus in Wuhan is uitgebroken.” NRC, 18 december 2020
Het beeld naar buiten was dus heel anders: kijk naar Bruce Aylward! Deze WHO functionaris zou het liefst in China worden behandeld, want het is er zo enorm goed!

Op de vraag of de aanpak in Taiwan niet succesvol is heeft Aylward een bekende stijl gecopieerd. Taiwan? Heh? Dat bestaat niet …. volgens China.

https://youtu.be/fASh2_RzMuE

Een onafhankelijk onderzoek naar de uitbraak en verspreiding van het coronavirus én de rol van alle betrokkenen daarin, zou niet meer dan vanzelfsprekend moeten zijn.14De Groene Amsterdammer, 26 februari 2020, Joost Smiers, 15 maart 2020. Zeker nu het Associated Press op 1 juni 2020 een artikel publiceerde over wat zich achter de schermen heeft afgespeeld in de tijd de de WHO China bleef prijzen Een suggestie in die richting bracht de regering Morrison in Australië direct in conflict met China. Volgens Chinese staatsmedia was Australië “gum stuck to the bottom of China’s shoe”, doing the work of the US but without holding any influence, and risking longterm damage to its bilateral relationship and trading partnership with China. 15The Guardian, 29 april 2020:
In plaats van mee te werken aan een diepgravend onderzoek 16De druk zwelt aan en China bijt steeds feller van zich af: zie FD, mei 2020tracteert China andere landen daarentegen op propaganda en mondkapjesdiplomatie17FD, 28 april 2020: Huawei (denk aan spionage en 5G netwerkapparatuur van Huawei) doneert 800.000 mondkapjes aan Hugo de Jonge (hopelijk worden ze niet afgekeurd), het hard getroffen Italië schiet China te hulp met testsets, maskers en beademingsapparatuur. 18FD, 11 maart 2020 Josef Borel die in Europa gaat over buitenlands beleid ziet dat ook: China is agressief de boodschap aan het opdringen dat het in tegenstelling tot de VS een verantwoordelijke en betrouwbare partner is. (…) Maar we moeten ons bewust zijn van een geopolitieke component, met daarin inbegrepen een gevecht voor invloed.19De Volkskrant, 24 maart 2020. Maar dezelfde Borel schijnt onder druk van China passage of misinformatie uit China te hebben geschrapt. En Rusland, dat het in Syrië niet zo nauw nam met de burgerdoden, stuurt out of the blue hulp naar Italië, wat later uitloopt op een diplomatieke rel[footnote]Twee jaar later ontstaat er opnieuw discussie over de motieven van de Russen. “Het betrof weliswaar geen militaire spionage, maar het hoofddoel was in elk geval niet om Bergamo te helpen toen die stad letterlijk in ademnood verkeerde. De Russen wilden vooral het coronavirus van naderbij bestuderen en de ontwikkeling van het Spoetnik-vaccin bijsturen. Tegelijk vergaarden ze nuttige informatie over hoe de pandemie in Rusland kon worden ingedijkt.”. Maar als Rusland in mei zelf in een benarde situatie terechtkomt, is kritiek ongewenst en wordt volgens de bekende autoritaire methoden opgetreden. [/footnote]. Het schijnt nu ook bij de Europese leiders te gaan dagen dat China bezig is Europa langs diverse wegen autocratisch de zuurstof te ontnemen -om maar eens een ademhalingsmetafoor te gebruiken. En in de eigen regio maakt China handig gebruik van de coronacrisis door onopgemerkt zijn machtsbasis verder uit te breiden, aldus The Guardian. Geïnteresseerden in geopolitiek is het interview met Ian Bremmer een aanrader. Trump en zijn America First politiek -een gebrek aan inzicht en wil om de wereld in Trans-Atlantische verbondenheid te leiden- geeft China de ruimte om aspiraties in die richting sluipenderwijs gestalte te geven20Zie rapport ETNC, rapport 29 april 2020. Zelfs de achtertuin van de VS, Latijns-Amerika ontsnapte niet aan de Chinezen belangstelling en mag zich inmiddels verheugen op de nodige coronahulp.21FD, 6 juli 2020 En Europa? Dat zal steeds vaker te maken krijgen met druk om zich aan te passen: uit de VS of uit China. Boeiend is de vergelijking die China-kenner Frans-Paul van der Putten maakt : China liep in de negentiende eeuw tijdens de Opiumoorlogen enorme klappen op omdat het een achterhaald wereldbeeld had. China zag zichzelf als grote beschaving, als grote economie. Maar China zag niet in dat de wereld veranderde. Het had niet geïnvesteerd in nieuwe technologie, in een goed leger. [..] Inmiddels is het Europese wereldbeeld achterhaald. We zullen een flinke stap terug moeten doen in onze mondiale invloed, maar we hoeven niet alles te accepteren. Voor mij is duidelijk: een zwak en verdeeld Europa is geen partij voor China. Maar het is ook niet reëel om ons dan maar helemaal af te keren van het land. De wereld kan niet meer om China heen. FD, 20-11-2020. Daar lijkt het inderdaad op: The Guardian, 29-11-2020 constateert dat na één jaar pandemie China druk bezig is met het verspreiden van het verhaal dat het virus van elders is gekomen. Dat onze nationale trots, viroloog Marion Koopmans, gaat meewerken aan een onderzoek van het WHO naar de bron van de pandemie zal China in elk geval niet op andere gedachten brengen. China’s bijdrage aan dat onderzoek zal vermoedelijk bestaan uit het opwerpen van ontelbare hindernissen op de weg naar het antwoord op de vraag hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Maar vreemder, ja inderdaad 
veel vreemder dan dat de straat
leeg was, was het feit
der volstrekte geluidloosheid, 
en dat de stap van de man
die zojuist de hoek om kwam
de stilte liet als zij was, 
ja, dat zijn gestrekte pas 
naarmate hij verder liep 
steeds dieper stilte schiep.

Gewaarschuwd, maar niet voorbereid

Het RIVM tastte aanvankelijk in het duister en iedereen leek volledig verrast door de komst van een coronapandemie22Zie uitgebreide reconstructie in NRC 20 juni 2020. Maar volgens Kent Harrington23Project Syndicate, 16 april 2020 waarschuwden de Amerikaanse inlichtingendiensten al in 2010 én 2013 voor pandemieën door zoönotische virussen (oud: pest; nieuw: hiv, ebola, sars, mers). Dat de VS zó slecht voorbereid was en Trump (en in zijn kielzog Boris Johnson) lacherig deden over de komst van ‘een griepje’ staat haaks op deze alamerende vooruitblikken. Want ook in het VK werd in 2019 de regering gewaarschuwd voor de sociale en economisch gevolgen van een pandemie: The detailed document warned that even a mild pandemic could cost tens of thousands of lives, and set out the must-have “capability requirements” to mitigate the risks to the country, as well as the potential damage of not doing so24The Guardian, 24 april 2020 . In het VK werd al in 2016 al een pandemieoefening gehouden, genaamd exercise Cygnus. Het rapport is nooit gepubliceerd, maar in de tussentijd werd er flink bezuinigd op voorraden. Toch presenteerde Boris Johson zich op 3 februari 2020 als voorvechter van de ongereguleerde vrijhandel en waarschuwde hij zijn gehoor dat er bizarre autarkic rhetoric te horen was en dat when there is a risk that new diseases such as coronavirus will trigger a panic and a desire for market segregation that go beyond what is medically rational to the point of doing real and unnecessary economic damage er tenminste één regering moest zijn die standvastig de vrijhandel zou blijven verdedigen. And here in Greenwich in the first week of February 2020, I can tell you in all humility that the UK is ready for that role. De ideologische gelijkenis tussen de VS en het VK -Margareth Thatcher en Ronald Reagen gingen Trump en Johnson voor- vindt zijn dus ook weerklank in het beleid in beide landen om te verspreiding van het virus in te perken.25Nesrine Malik in The Guardian, 10 mei 2020,

Ruim twee maanden later telt het VK 20.000 coronadoden; Boris Johnson zelf heeft het ternauwernood overleefd26Marion Koopmans in NRC, 10 april 2020 over de Nederlandse situatie: “[..] Daarnaast heeft voorbereiding op pandemieën hier weinig prioriteit. Er zijn draaiboeken voor, maar dat soort dingen zakken weg uit het collectieve geheugen. We hadden een grieppandemie in 2009. Die ziekte was relatief mild, er waren geen overstromende ziekenhuizen. Door die ervaring is het gevoel ontstaan: dit kunnen we aan. De enorme druk op ziekenhuizen en huisartsen is een grote nieuwe dimensie van de huidige pandemie. Die heeft ons overrompeld. [..] Eigenlijk heb je voor dit soort uitbraken iets nodig als ons Deltaplan. Grote investeringen in iets dat weinig voorkomt maar een grote impact heeft. We zouden structureel onderzoek moeten doen naar geneesmiddelen of diagnostische tests die bij een uitbraak zouden kunnen helpen, maar dat gebeurt bijna niet. Het lijkt ook idioot om daarin miljarden te investeren, maar kijk wat zo’n uitbraak kost. Dat heb je er heel snel uit.”.27Door de pandemie voor te stellen als een “zwarte zwaan”, Hoekstra op Prinsjesdag 2020, proberen beleidsmaker zichzelf uit de wind te houden. De vergelijking suggereert dat je je op het totaal onverwachte niet kunt voorbereiden. Maar er zijn veel vooringenomenheden aan het werk om voorspellingen en waarschuwingen te negeren. “De hiervoor genoemde cognitieve mechanismen kunnen verklaren waarom de waarschuwingen van virologen en anderen niet ter harte werden genomen door beleidsmakers en waarom, toen COVID-19 een feit was, adviseurs op het gebied van infectieziekten het gevaar van COVID-19 voor Nederland zo lang bagatelliseerden. Opvallend is dat er pre-covid wél pandemieoefeningen waren gedaan.” ESB, H. Prast, 23 februari 2021

Johnsons geloof in ongereguleerde vrijhandel lijkt sterk op zijn vertrouwen in de groepsimmuniteit als beleidsdoel28Dat in Zweden is uitgeprobeerd; zie FD, 11 mei 2020. Toen William Hanage hiervan hoorde dacht hij dat het om een grap ging. Al op 15 maart 2020 schreef hij: The UK should not be trying to create herd immunity, that will take care of itself. Policy should be directed at slowing the outbreak to a (more) manageable rate29Boeiend artikel over Britse politiek in coronatijden.. Dit beleidsdoel speelde waarschijnlijk ook een rol bij het lang laten doorgaan van grote evenementen, ofschoon daar wil niemand meer aan herinnerd wil worden (of wat te denken van verantwoording afleggen.30Although the government still insists that attaining “herd immunity” was not part of its plan, its chief scientific adviser and the chair of Sage, Sir Patrick Vallance, explained on 13 March that allowing 60% of the population to become infected, then recover and attain herd immunity, was one of “the key things we need to do”.
Vallance and other senior figures said multiple times they did not want to delay or mitigate the virus’s spread too early, because the aim was to flatten the peak and maintain a manageable flow of critical cases into the NHS.
Prof Neil Ferguson, of Imperial College and a leading Sage scientist before he stepped down on 5 May for breaching the lockdown, told the Guardian he had informed the government well before March that under the “mitigation” policy they were planning, about 250,000 people would die. Asked to confirm if that was true, both Downing Street and the Department of Health and Social Care (DHSC) declined to comment.
The Guardian, 3 juni 2020

Die tijd is Inmiddels -2023- wel aangebroken. Een commissie licht het Covidbeleid van de regering Johnson door, met Dominic Cummings als één van de hoofdrolspelers. De Guardian houdt het bij.

Het doel, de maatregelen en het maatschappelijke middenveld

In Nederland is men er maar moeizaam van overtuigd geraakt dat het hier om een heel serieus probleem ging. Coronatests werden door te strikte definities van het RIVM te weinig uitgevoerd waardoor men geen zicht kreeg op de werkelijke verspreiding van het virus. Na Carnaval neemt het aantal patiënten met onbekende, maar ernstige klachten snel toe. Op 9 maart wordt door Rutte en Van Dissel handenschudden afgeraden. Op uitgerekend op 16 maart lijkt het besef van wat zich werkelijk afspeelt tot in de hoogste regionen doorgedrongen. Dan houdt premier Rutte een televisietoespraak waarin hij vertelt welke de maatregelen de regering neemt om de gevolgen van de pandemie in Nederland te bestrijden. Daarin wordt groepsimmuniteit drie keer genoemd: we moeten volgens de deskundigen “gecontroleerd groepsimmuniteit” opbouwen in afwachting van een vaccin31En wat zij ons ook zeggen, is dat we in afwachting van een vaccin of medicijn de verspreiding van het virus kunnen afremmen en tegelijkertijd gecontroleerd groepsimmuniteit op kunnen bouwen.. Maar Hanage zei het al: de groepsimmuniteit zorgt voor zichzelf; beleid dient een ander doel. Dat is helder geformuleerd: Maximaal controleren betekent dat we proberen met maatregelen de piek in het aantal besmettingen af te vlakken en uit te smeren over een langere periode. We zorgen ervoor dat de zorg het aankan. In combinatie met het voorgaande is de volgende zin echter zeer ongelukkig: Maar we moeten ons wel realiseren dat het maanden of zelfs langer kan duren om groepsimmuniteit op te bouwen en in die tijd moeten we mensen die een groter risico lopen zoveel mogelijk afschermen. Zijn er toch twee doelen: Gaan we als de zorg het aankan werken aan de groepsimmuniteit? En dat allemaal in een tijdsbestek van maanden (of misschien zelfs langer)?

Het gesuggereerde tijdsframe is klinklare onzin. Zo meldde op 22 april Van Dissel van het RIVM dat inmiddels iets meer dan 3% van de bloeddonoren in Nederland antistoffen had tegen het virus. Na de uitbraak zijn dus nog heel ver van het doel van 50-60% af!
Laten we eens aannemen dat van alle coronapatienten er 2% op de ic-afdeling terechtkomt. Stel er zijn in Nederland voor die patienten 500 ic-bedden beschikbaar en ze blijven er ongeveer een week. Er mogen dan per week “gecontroleerd” niet meer dan 25.000 mensen met het coronavirus besmet worden; per jaar zijn dat er 1.300.000. Daarvan herstellen er 1.235.000 en -als 5% fataal eindigt32zie presentatie Van Dissel, Tweede Kamer, 22 april 2020-, overlijden er 65.000.33Update januari 2021: De mortaliteit van 5% was overschat en blijkt in werkelijkheid rond de 1,4% te liggen. Maar bij groepen boven de 70 is de mortaliteit aanmerkelijk hoger: 70-jarigen:5,4%, 80-jarigen 14% en 90 jarigen bijna 20%.(eigen bewerking van de data van het RIVM en CBS Resultaat na één jaar: op een bevolking van 17 miljoen is dan ruim 7% immuun. “Gecontroleerd” groepsimmuniteit opbouwen in maanden is dus geen reële voorstelling van zaken en gelet op het aantal doden in de loop der jaren ook geen aantrekkelijke weg34Maar stel dat in werkelijkheid slechts 0,5% van alle besmette personen op de ic terechtkomt (op basis van de cijfers begin april: er waren toen ongeveer 2000 opnames en 3% van de bevolking was immuun). Dan zouden er per week 100.000 besmettingen mogen plaatsvinden en zou na één jaar 30% immuun zijn en groepsimmuniteit na twee jaar zijn bereikt. Dus ook in dit gunstigere geval geen kwestie van maanden, maar van jaren..

Omdat de mortaliteit per leeftijdsgroep echter sterk verschilt lijkt de volgende gedachtengang te zijn gevolgd: 1) voorkom overbelasting van ic-afdelingen en 2) stel iedereen onder bv. 50 jaar bloot aan het virus, zodat die na een korte ziekte immuun worden; houdt in die periode de kwestbare groepen op afstand. Na een zekere periode zijn de “jonkies” allemaal immuun en mogen opa en oma ook weer aan het sociale leven deelnemen. Eind goed, al goed. Van Dissel van het RIVM verdedigde na Ruttes toespraak in Nieuwsuur een vergelijkbare weg naar groepsimmuniteit: “Dat is eigenlijk de gedachte achter dit beleid. We willen het virus laten rondgaan onder mensen die er eigenlijk weinig last van hebben. Waar we ook van verwachten dat er weinig ziekenhuisopnamen en zeker weinig problemen zijn. Tegelijkertijd probeer je de kwetsbare groep, waar ook de grootste risico’s liggen, zo goed mogelijk af te schermen. Als de groep die het virus heeft gehad groot genoeg is, dan gaat die groep de personen beschermen tegen het virus.35Terugkijken: hier

De eerste maatregelen van 12 maart 2020 volgden deze lijn en het plan was om de scholen open te houden: het beperkte de sociaal-economisch schade enigszins en jongeren zouden flink kunnen werken aan de groepsimmuniteit werken. Maar de onderwijssector en de medisch specialisten hadden daar helemaal geen trek in en haalden zonder veel omhaal een streep door het expertplannetje: Door in het debat36in de Tweede Kamer op 12 maart 2020niet het onderwijs aan leerlingen en de gezondheid van leerlingen en medewerkers voorop te zetten, maar het onderwijs als opvang op de eerste plaats te stellen, is bij de onderwijsmedewerkers veel vertrouwen in de politieke inschatting verloren”, zegt AOb-voorzitter Eugenie Stolk. “Onderwijs ìs geen opvang, en de gezondheid moet altijd leidend zijn. Bovendien is het ook moeilijk te begrijpen waarom bijeenkomsten met meer dan honderd mensen worden afgelast, terwijl scholen met honderden leerlingen open blijven”.
Hoe intelligent de Nederlandse lockdown ook was, uiteindelijk zat dus bijna iedereen thuis en deden jongeren geen besmettingen op maar leerachterstanden. Over groepsimmuniteit hebben we daarna niet veel meer gehoord: was het een misverstand over beleidsdoelen, een communicatiefout37zie Kustaw Bessems in De Volkskrant. Een inventarisatie van NRC laat zien dat in Europa immuniteit tergend langzaam op gang komt ? Het kan verkeren.

Hij maakte op het trottoir
het onheilspellende maar
onhoorbare gerucht
van het hoog in de lucht
verschoten vliegerbericht:
in een wolkje ploft licht
tot een blinkende ster uiteen,
en langs heel de vuurlinie heen
weet men: dit meldt het uur u,
nu gaat het beginnen, nu
verdwijnt de onzekerheid
van de mij gegunde tijd,
nu is het voor alles te laat.